|
Bu makaleyi sesli olarak dinleyebilirsiniz
 |
Bağışıklık sistemi dışındaki mekanizmalarla oluşan istenmeyen gıda reaksiyonlarının bir grubu gıda intoleranslarıdır. Bunlarda yakınmalar, gıdaların içerdikleri bazı maddeleri sindirecek enzimlerin eksikliği sonucu oluşur. Bunun en sık rastlanan örneği, ince bağırsakta bulunan ve sütün şekerini sindiren laktaz enziminin eksikliği sonucu gözlenen laktoz intoleransıdır. Laktoz intoleransı, genelde bir hastalık olmadan laktaz enziminin miktarının iki yaşından sonra azalmasıyla ortaya çıkar. Aslında tüm bebekler doğduklarında ırk gözetmeksizin, annelerinin sütünü sindirebilmek için laktaz enzimine sahiptir. Sadece küçük bir grupta doğuştan laktaz enziminin eksikliği olabilir. Laktoz intoleransının sıklığı ırklara ve ülkelere göre değişir. İngiltere’de %10, Çin’de de %90’ın üzerindedir. Amerika yerlilerinde de %90 civarındadır. Laktoz intoleransı sonradan, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı gibi bazı ince bağırsak hastalıkları sonucu da ortaya çıkabilir. Mısır şurubu, bal ve meyvelerin şekeri olan früktozu sindiren früktaz enziminin eksikliğine bağlı olan früktoz intoleransı da diğer bir örnektir. Her ikisinde de bulantı, karın ağrısı, şişkinlik, ishal gibi sindirim sistemine ait yakınmalar olur.
Bunların yanında mast hücrelerinden salınanlar arasında olan histamin, gıdalarda da bulunur ve ince bağırsaktaki diamin oksidaz enzimiyle parçalanır. Bu enzimin olmadığı veya alkol ve bazı ilaçlarla etkisiz hale geldiği ya da histamin içeren balık, karides, avokado, pizza gibi yiyeceklerin fazla miktarda yendiği durumlarda histamin intoleransı gözlenir (30). Histamin konserve gibi beklemiş gıdalarda da artar. Histamin intoleransında sindirim sistemine ait yakınmaların yanına, baş ağrısı, tansiyon düşüklüğü, kalp ritmi bozulması, deride kaşıntı, kızarma ve şişme, burun akıntısı, nefes darlığı gibi yakınmalar da eklenir.
Ek olarak gıdalarla, içerdikleri bazı kimyasal maddelere bağlı olarak istenmeyen reaksiyonlar görülebilir. Bunun en güzel örneği eski peynirlerde bulunan tyramine ile oluşandır. Gıda katkıları da alerji ve duyarlılık yanında intoleransa neden olabilir. Katkılara bağlı gıda intoleransının %7.5 olduğu belirtilmektedir (31). Bir grup istenmeyen gıda reaksiyonunun nedeni bilinmez. Buna da idiyopatik gıda intoleransı adı verilir.
Bazı kişilerde ortaya çıkan istenmeyen gıda reaksiyonlarından bağışıklık sistemine bağlı olanlar ise gıda alerjileri ve gıda duyarlılıklarıdır. Aslında gıdalarla oluşan istenmeyen yakınmaların bir grubu da o gıdayı yiyen herkeste oluşur ki bunun en güzel örneği gıda zehirlenmeleridir
Günümüzde, gıda intoleransı testi adı verilen bazı testler çok sık olarak karşımıza çıkmaktadır. Adı, sanki eksik olan sindirim enzimlerini araştırıyormuş izlenimi verse de bu testlerin çoğu gıdalara özel IgG veya IgG4 antikorlarının miktarını ölçer.
30. Manzotti G, Breda D, Di Gioacchino M, Burastero SE. Serum diamine oxidase activity in patients with histamine intolerance. Int J Immunopathol Pharmacol. 2015 Nov 16.
31. Azuma K, Uchiyama I, Katoh T, et al.Prevalence and Characteristics of Chemical Intolerance: A Japanese Population-Based Study. Arch Environ Occup Health. 2015 ;70:341-53.
