Mast Hücreleri

Bu makaleyi sesli olarak dinleyebilirsiniz

Dokularda bulunan mast hücreleri kemik iliğinde üretilir. Bu hücreler hemen her organda, karın organlarını saran zarda, eklem zarlarında bulunur. Özellikle de vücudun deri, sindirim kanalı, solunum yolu gibi çevreyle temas eden bölümlerinde sayıları fazladır.

Eskiden mast hücrelerinin sadece tip I allerjik reaksiyonda rol oynadığı sanılıyordu. Ama bugün mast hücreleri bağışıklık yanıtlarında ana rolü oynayan hücreler, bazofiller dışındaki diğer akyuvarlar örneğin nötrofiller, eozinofiller, lenfositler, monositler de yardımcı hücreler olarak kabul edilmektedir. Bunlar çoğunlukla mast hücrelerinin yönlendirmesiyle dokulara toplanır ve iltihabı oluşturur.  Bu durumda mast hücreleri immün sistemdeki tüm hücrelerle ilişkili olup hem doğal hem de kazanılmış bağışıklığın  yöneticisidir (7, 12, 13,14) yani  bizi enfeksiyon ajanlarından korumada önemli rol oynar.

Mast hücreleri dokuların normal fonksiyonlarını yapmasını ve bütünlüğünü de sağlar. Örneğin sindirim kanalında bağırsak hareketlerini, müküs ve sıvı salgılanmasını, barsak geçirgenliğini düzenlediği çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir.

Daha fazla bilgiye ulaşabileceğiniz ‘Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum – Mast Hücrelerinin Gizi’ E-kitabı yayında, indirimli olarak satın alıp hemen indirebilirsiniz!

Mast hücreleri fazla uyarıldığında çeşitli hastalıklara neden olur. Bunların başında otoimmün hastalıklar gelir. Ayrıca ateroskleroz, irritabl bağırsak sendromu (İBS), migren, osteoporoz, tip 2 diyabet gibi toplumda sık görülen bir  grup nedeni bilinmeyen hastalıkta, bazı sinir sistemi hastalığı ve psikiyatrik hastalıkta, erkekte kısırlık ve şişmanlıkta da etkili olduğu anlaşılmıştır.

Mast hücrelerinin uyarılması, çoğunlukla yüzeylerinde bulunan reseptörler (alıcılar) yoluyla olur.  Bunların bir bölümü antikorlara aittir. Genelde bir alerjene karşı oluşmuş IgE antikorları önce bu reseptörlere yapışır ve alerjen vücuda girdiğinde hemen kendine ait IgE antikoruyla birleşerek mast hücreyi uyarır. IgG antikorlarında durum daha farklıdır. Bir antijene karşı oluşmuş IgG antikoru, antijeni vücuda girdiğinde önce antijeniyle birleşip immün komplekler yapar ve sonra mast hücrelerindeki reseptörlerine yapışarak onu uyarır, bu nedenle reaksiyon daha geç ortaya çıkabilir.  Mast hücrelerinin IgG reseptörleri hem uyaran hem de baskılayan olmak üzere iki farklı tiptedir (11). O yüzden IgG immün kompleksler her zaman mast hücreyi uyarmayabilir. Mast hücrelerinin üzerinde IgA antikorları için de reseptörler bulunur (77) ve bu nedenle IgA antikorları aracılığıyla da mast hücreleri uyarılabilir (10). IgM antikorlarına ait reseptörler konusunda bilgi bulamadım ama bu antikorlara  bağlı olarak mast hücrelerinin uyarılabileceği ileri sürülmektedir (10).

Mast hücrelerinin yüzeyinde bakteri ve virüsler için Toll like reseptörleri (TLR) vardır. Kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteron için reseptörler bulunmaktadır (7) ve bu hormonlar da mast hücrelerini kendi reseptörlerine bağlanarak uyarır. Çevre kirliliği nedenlerinin başında olan, östrojene benzer yapıları yüzünden çevresel östrojen olarak da bilinen ksenoöstrojenlerin (bk.,web sitesi, makaleler) bazıları da östrojen reseptörlere bağlanarak mast hücrelerini uyarır (17). Mast hücrelerinin yüzeyinde streste açığa çıkan bir hormon olan “corticotropin releasing hormon-CRH″ için reseptörler vardır ve stres bu yolla mast hücrelerini uyarır (7). Mast hücreleri bazen de reseptörler olmadan, doğrudan uyarılabilir. Bu konuda düşük molekül ağırlıklı bazı ilaçlar örnek olarak verilebilir(10). Bazı katkılar ve ksenoöstrojenler de bu yolla mast hücrelerini uyarabilir.

Ayrıca, yakın zamana kadar bilindiği gibi mast hücrelerinin uyarılmasıyla her zaman içlerindeki granüllerin boşalması (degranülasyon), histaminin, triptazın  salınması ve onlara bağlı yakınmaların oluşması da beklenmemelidir (bk., web sitesi, I.bölüm, alerji tipleri). Çünkü mast hücrelerinin uyarılmasında bazen degranülasyon  olmayabilir ve diğer maddeler, örneğin iltihabın oluşmasını sağlayan farklı sitokinler üretilip salgılanabilir (7).

Mast hücreleri, Treg hücrelerinin fonksiyonlarını bozar. Treg hücreleri otoimmün hastalıkların gelişmesini önleyen hücrelerdir (12). Mast hücrelerinden salgılanan triptaz ağrı oluşmasına neden olur.

7. Theoharides TC, Alysandratos KD, Angelidou A, et al. Mast cells and inflammation. Biochim Biophys Acta. 2012;1822:21-33.

10. He SH, Zhang HY, Zeng XN, Chen D, Yang PC. Mast Cells and basophils are essential for allergies: mechanisms of allergic inflammation and aproposed procedure for diagnosis. Acta Pharmacol Sin. 2013;34:1270-83.

12. Walker ME, Hatfield JK, Brown MA. New insights into the role of mast cells in autoimmunity: evidence for a common mechanism of action? Biochim Biophys Acta. 2012; 1822:57-65.

13. Jönsson F., Daëron M. Mast cells and company. Front Immunol. 2012 20;3:16.

14. He S, Zhang H, Zeng X, Yang P. Self-amplification mechanisms of mast cell activation: a new look in allergy. Curr Mol Med. 2012;12:1329-39.

17. Narita S, Goldblum RM, Watson CS, et al. Environmental estrogens induce mast cell degranulation and enhance IgE-mediated release of allergic mediators. Environ Health Perspect. 2007;115:48-52.

77. Hong GU, Lim JY, Kim NG, Shin JH, Ro JY. IgE and IgA produced by OX40-OX40L or CD40-CD40L interaction in B cells-mast cells re-activate FcεRI or FcαRI on mast cells in mouse allergic asthma. Eur J Pharmacol. 2015;754:199-210.