Atopik dermatit daha çok bebeklerde ve çocuklarda gözlenen, derinin kuruması ve kaşınmayla seyreden bir hastalıktır. Hastaların bir bölümünde deride kızarıklık ve pütürlü bir görünüm vardır. Bu değişiklikler bebeklerde sıklıkla yanaklarda, kol ve bacaklarda, kulak arkasında görülür. Çocuklar uykuda bile kaşınır, rahat uyuyamaz ve huzursuzdurlar. Kronik bir hastalıktır ve zaman zaman alevlenmelerle seyreder. Gençlerde ve erişkinlerde ise göz kapakları, alın, ağız çevresi, boyun, kıvrım yerleri ve ellerin dış yüzleri tutulur. Görülme sıklığı gelişmiş ülkelerde % 10-15’e ulaşmaktadır. Çocuklarda yaşamın ilk 5 yılı içerisinde ve neredeyse yarısı da ilk 1 yılda gözlenir. Bu nedenle
hastalığa bebeklik egzaması adı da verilir. Atopik dermatitli çocukların birinci derece akrabalarında alerjik hastalıklar sık gözlenir. Diğer alerjik hastalıkların, onların geç çocukluk dönemlerinde ve daha sonraki yaşamlarında ortaya çıkma riski artmıştır. Besinler, maytlar, hayvan tüyleri, polenler, temizleme kremleri, şampuanlar, giyecekler, çamaşır deterjanları, yumuşatıcılar, bunların içerdikleri renk ve koku vericiler atopik dermatite neden olabilir. Genelde bu konulara dikkat edilerek ve gıda alerjisine bağlıysa o gıda veya gıdaların diyetten uzaklaştırılmasıyla hastalar tedavi edilir.
Atopik dermatit ve gıdalar
İsviçre’deki çocuklarda atopik dermatitin %13 civarında görüldüğünü bildirerek başlayan bir derlemede, gıda alerjisi sıklığının %34 olduğu ve en çok da yumurta, süt ve yer fıstığının sorumlu olduğu yazılmaktadır (16). Atopik dermatitli hastalara çeşitli gıdalar yedirerek (yükleme testi) yapılan bir araştırmada, deri değişiklikleri çok nadir oluşmuştur ama IgE-aracılı hemen gelişen reaksiyona bağlı diğer belirtiler sık saptanmıştır. Sonuç olarak atopik dermatitin nadiren gıdalarla oluştuğuna karar verilmiştir. Hatta gıdalara bağlı atopik dermatit tanısının, gıda yükleme testi yapılmadan konmaması gerektiği bildirilmiştir (17).
Bir başka çalışmada, atopik dermatitli çocuklara, gıdalara özel IgE testi ve deri yama testi sonuçlarına göre gıdalar seçilip yedirilmiştir. Erken ve geç gelişen reaksiyonlara bağlı belirtilerin yanında bir bölümünde yalnız geç gelişen reaksiyonlara bağlı belirtilerin oluşmuş ve bunların da 24 saat sonra ortaya çıktığı gözlenmiştir (18). Burada da gıda yüklemesinin doğru gıdayı bulmada en değerli test olduğu sonucuna varılmıştır.
Ülkemizden bildirilen çok güzel bir çalışmada ise, gıda seçiminde deri yama ve prik testlerinin birlikte uygulanmasının iyi sonuçlar verdiği ve gıda yükleme testine gereksinimi azalttığı gösterilmiştir (19).
Bu çocuklarda fazla sayıda gıdaya karşı oluşmuş IgE dışı antikorları araştıran bir çalışma bulunmaktadır. 96 gıda antijenine karşı oluşmuş IgG ve IgA değerlerine bakılmıştır. Çocukların bir grubuna 3 ay boyunca yüksek antikorları olan gıdalar verilmemiştir. Aslında hastaların çoğu bu kısıtlamaya kolay uyum göstermiştir. Diyet kısıtlamasının hastalığın klinik tablosu üzerine çok az yararlı etkisi görülmüştür (70/I). Bu çalışma, atopik dermatitin oluşunda IgA ve IgG antikorlarının fazla rol oynamadığını göstermektedir. Literatürde çeşitli hastalıklarda, çok sayıda gıda antijeni için IgG antikor çalışmaları bulunmaktadır ama 96 gıda antijenine karşı oluşmuş IgG ve IgA antikorları birlikte ilk kez bu çalışmada araştırılmıştır.
Atopik dermatitli hastalarda çölyak hastalığı araştırması yapılmış bir çalışma bulunamadı. İki hastalığın birlikte olduğu iki olgu sunumunda ise glutensiz diyete yanıt konusunda bilgi alınamadı. Atopik dermatitte sorumlu tutulan alerjenler arasında besinler önde gelmekte ve bu nedenle hastalarda gıda kısıtlamaları sık yapılmaktadır. Literatürde bu kısıtlamaların onların beslenme durumuna nasıl etki ettiğini araştıran çalışmalar bulunmaktadır. Bir çalışmada süt kısıtlaması yapılanların kalsiyum, çinko ve vitamin B2, yumurta kısıtlaması yapılanların vitamin A, B1,B2, B3 ve kolesterolü az olarak aldıkları, un ve soya kısıtlaması yapılanların kalsiyum, fosfor, potasyum, çinko, vitamin B2, B3 ve B6’yı az aldıkları, sığır eti, domuz eti ve tavuk kısıtlaması yapılanların demiri az aldıkları bildirilmiştir (20).
16. Benhamou AH, Eigenmann PA. Atopic dermatitis and food allergies. Rev Med Suisse. 2007 ;3(108):1038-43.
17. Rowlands D, Tofte SJ, Hanifin JM. Does food allergy cause atopic dermatitis? Food challenge testing to dissociate eczematous from immediate reactions. Dermatol Ther. 2006;19:97-103.
18. Breuer K, Heratizadeh A, Wulf A,et al. Late eczematous reactions to food in children with atopic dermatitis. Clin Exp Allergy. 2004 ;34:817-24.
19. Sancakli O, Yenigun A, Gultekin Korkmazgil B, Tuncel T. Comparison of diagnostic tests for suspected cow’s milk allergy in children with atopic dermatitis. Minerva Pediatr. 2016 Apr 15. [Epub ahead of print]
20. Kim J, Kwon J, Noh G, Lee SS. The effects of elimination diet on nutritional status in subjects with atopic dermatitis. Nutr Res Pract. 2013;7:488-94.
