Sedef Hastalığı (psöriyazis) toplumun %2’sinde ve her yaşta gözlenen bir otoimmün deri hastalığıdır. Kronik, ataklarla ve sessiz devrelerle sürüp giden bu hastalıka deri yanında tırnak ve eklemler de tutulabilir. Çeşitli şekilleri vardır. En sık görülen şeklinde, diz, dirsek, sırt ve kuyruk sokumu derisinde kabarık, üzeri sedef rengi ve dökülen pullarla kaplı, kızarık alanlar vardır. Eklemlerin tutulmasıyla gelişen artrite psöriyatik artrit veya halk arasında da sedef romatizması denir ve psoriyazisli hastaların dörtte birinde gözlenir. El, ayak parmaklarının eklemleri gibi küçük, diz, bilek eklemleri gibi büyük eklemleri ve omurgayı tutabilir. Tırnak tutulumu el tırnaklarında daha sıktır.
Psöriyazis ve glutensiz diyet
Psöriyazisli hastalarda gluten ile ilgili ilk çalışma 1993’de yayınlanmış ve 302 psöriyazisli hastanın %16’sında IgA AGA pozitifliği saptanmıştır (1). Aynı yazarlar 7 sene sonra, 33 IgA AGA pozitifliği olan hastaya glutensiz diyet uygulamışlar ve hastalığın ağırlığının azaldığını gözlemişlerdir. IgA AGA negatif olan 6 hastada ise glutensiz diyetle değişiklik olmamıştır (2). Bu çalışmacılar sadece glutene yönelmişlerdir ama daha sonra yapılan çalışmalarda AGA yanında çölyak hastalığının tanısında çok güvenilir olan testler (otoantikorlar, EMA, tTGA) de uygulanmıştır. IgA ve IgG AGA’lar bir çalışma (3) dışında psöriyazisli hastalarda kontrol grubuna göre anlamlı yüksek bulunurken (4,5), otoantikorlarda önemli değişiklik gözlenmemiş ve gerekenlere yapılan biyopsilerde de çölyak hastalığı çok seyrek saptanmıştır. Böylece dikkatler glutenden çölyak hastalığına çevrilmiş ve onun da sık olmadığı anlaşılınca glutensiz diyet uygulaması üzerinde durulmamıştır. Oysa yukardaki çalışmalardan birinde IgA AGA %34 (4), ülkemizden yapılmış olan diğerinde de IgA ve IgG AgA birlikte %24 (5) olguda pozitiflik vermiştir. İlk çalışmaları yapan araştırmacılar, daha sonraki çalışmalarında, psöriyatik artritli hastaları incelemişler ve bunlarda IgA ve IgG AGA pozitifliğini %26 olarak saptamışlardır (6).
Gelinen son durumda, psöriyasizli hastalarda çölyak hastalığı da birlikteyse glutensiz diyet uygulayalım, bunun için hastanın sindirim sistemine ait yakınmalarının olması gerekmez denilip nokta konulmuştur (7). Ama 2011’den beri doktorlar, çölyak hastalığı tanısında otoantikorlar kadar hassas olmadığı için önemsemedikleri AGA’lara geri dönüş yapmışlardır. Çünkü o yıllarda artık kabul gören çölyak dışı gluten duyarlılığının tek objektif bulgusu IgG ve IgA AGA’ların pozitifliğidir. Sindirim sisteminden sinir sistemine kadar pek çok önemli hastalığın altında yatan gluten duyarlılığının tek tedavisi glutensiz diyettir. En iyisi de bu diyetin IgA veya IgG AGA pozitifliklerinde uygulanmasıdır. Bu arada kontrol grubundan farklı bulunmadığı için üzerinde durulmayan ama %14.6 (8) ve neredeyse her 7 hastadan birinde pozitiflik veren ekmek ve bira mayasına karşı olan antikorların (ASCA) araştırması ve gerektiğinde bu mayanın kısıtlanması yarar sağlayabilir. Yerine ekşitme mayalı ekmekler yenebilir.
Ancak üzüntüyle yazmak isterim ki son zamanlarda ülkemizde IgA ve IgG AGA ölçümleri konusunda çok büyük bir sorun yaşanmaktadır. Doktorların çölyak hastalığı tanısında otoantikorlara önem verip AGA’lardan uzaklaşması, laboratuvarların da onları test listesinden çıkarmalarına neden olmuştur. Bu arada çölyak hastalığı tanısında yeni bir test olarak değerli bulunan anti deamide gliadin peptid (anti-DGP) veya anti dgliadin adları verilen bir test kullanıma girmiştir. İsim benzerliği nedeniyle AGA istendiğinde buna bakılmaktadır. Ama gliadin ve deamide gliadinin molekülleri farklı olduğundan yanlış yere negatif sonuç alınmaktadır. Şu anda ancak bazı üniversite hastahanelerinde AGA IgA ve IgG bakılmaktadır.
Sadece glutensiz diyet yeterli mi?
Psöriyazis bir otoimmün hastalık olduğuna göre oluşumunda mast hücreleri ana rolü oynuyor demektir. Mast hücreleri-otoimmün hastalık ilişkisi artık tartışmasız kabul edilen bir konudur (9, 10). Mast hücrellerinin uyarılmasını elden geldiğince azaltmak onlara bağlı hastalıkların tedavisine yardımcı olur. Mast hücrelerini uyaran faktörler çok çeşitlidir ve bunlar arasında alerji ve duyarlılığa neden olan gıdalar da bulunur. Bir hastada alerji yapan gıdaları deri prik ve/veya gıdalara özel IgE testleri ile seçmek mümkündür. Duyarlılık yapanlar için de gıdalara özel IgG testinden yararlanılır. Ayrıca bazı gıda katkıları, gıdalardaki pestisit kalıntıları ve çeşme suyunda bulunan, plastik saklama kaplarından yiyeceklere geçebilen ksenoöstrojenler ve stres de mast hücrelerini çok sık uyaran faktörler arasındadır.
Psöriyazis, hastaların üçte birinde orta veya ağır şiddette seyreder ve bunların tedavilerinde istenilen sonuç alınamıyorsa diyet gündeme gelebilir. Bu amaçla önce glutene yönelip hastada IgA veya IgG AGA pozitifliği varsa glutensiz diyet uygulamak yararlı olabilir. Aslında AGA testi için kan alındığında birlikte maya ve çölyak hastalığı araştılmasının yapılması daha iyi olur. Bu konu kitabın V. bölümündeki kişisel öneriler başlığındaki B planında anlatılmıştır. Sonuç alınamadığında aynı yerde yazılmış olan A ve C planlarına geçilmelidir. Yukarıda sayılan diğer faktörler için de genel öneriler başlığının okunması yararlı olabilir.
Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri
3. Sultan SJ, Ahmad QM, Sultan ST. Antigliadin antibodies in psoriasis. Australas J Dermatol. 2010;51:238-42.
4. Nagui N, El Nabarawy E, Mahgoub D,et al. Estimation of (IgA) anti-gliadin, anti-endomysium and tissue transglutaminase in the serum of patients with psoriasis. Clin Exp Dermatol. 2011;6:302-4.
5. Akbulut S, Gür G, Topal F, et al. Coeliac disease-associated antibodies in psoriasis. Ann Dermatol. 2013;25:298-303.
6. Rudsander Lindqvist U,A, Boström A, Nilsson B, Michaëlsson G. IgA antibodies to gliadin and coeliac disease in psoriatic arthritis. Rheumatology (Oxford).2002 ;41:31-7.
7. D’Erme AM, Kovacikova Curkova A, Agnoletti AF, et al. Gluten-free diet as a therapeutic approach in psoriatic patients: if yes, when. G Ital Dermatol Venereol. 2015 Jun;150:317-20.
8. Riente L, Chimenti D, Pratesi F,et al. Antibodies to tissue transglutaminase and Saccharomyces cerevisiae in ankylosing spondylitis and psoriatic arthritis. J Rheumatol. 2004;31:920-4.
9. Walker ME, Hatfield JK, Brown MA. New insights into the role of mast cells in autoimmunity: evidence for a common mechanism of action? Biochim Biophys Acta. 2012; 1822:57-65.
10. Yu X, Kasprick A, Petersen F. Revisiting the role of mast cells in autoimmunity. Autoimmun Rev. 2015;14:751-9
