Çok çeşitli adları olan bu hastalığın günümüzün tıp biliminde benimsenen adı irritabl bağırsak sendromudur (İBS), eskiden ‘spastik kolon’ adı kullanılırdı. Huzursuz bağırsak sendromu, hassas bağırsak sendromu, mutsuz bağırsak sendromu, daha çok hastalara anlatılırken tercih edilen diğer adlarıdır. Hastalarda ishal veya kabızlık, karın ağrısı, karında şişkinlik, aşırı gaz çıkarma, acil tuvalet gereksinimi gibi yakınmalar vardır.
Bazı hastalarda dışkı sert küçük parçalar şeklinde olup keçi pisliğine benzetilir, dışkıda müküs (sümüksü sıvı) fazladır. Bazı hastalarda ishal ve kabızlık dönüşümlü olarak gözlenir. Kimi hastada dışkılama güçtür ve hasta her gün dışkıladığı halde kendini kabız sanır, bazıları da parmağının yardımıyla dışkılamaya çalışır. Bir grup hastada da dışkı kaçırması olur. Genelde saklanan bu durum ishalli hastalarda %60, kabız olanlarda %30 civarındadır (1). Yapılan incelemelerde bağırsakta yapısal bir bozukluk saptanmaz.
Bir grup hastada yakınmalar çok şiddetlidir ve bu yaşam kalitesini düşürdüğü gibi hastalarda anlaşılamamış çok ciddi bir hastalığı olduğu korkusunu doğurur. Üstelik yakın çevrelerindeki akrabaları da, yapılan tüm tetkiklerin normal çıkmasıyla hastaların durumunu bağdaştıramaz ve onları, hastalık hastası olduklarını, hastalıklarını abarttıklarını düşünerek suçlar. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmediğinden, uygulanan tedaviler de çoğu hastada başarılı olmaz.
İrritabl Bağırsak Sendromu ve Gıdalar
Hastaların yarısından fazlasında yakınmalar yemekten sonra başladığı veya arttığı için öncelikle gıdalar üzerinde durulur. Hastaların bir bölümü dokunduğunu hissettikleri gıdaları kısıtlayarak daha rahat yaşamaya çalışır hatta bu nedenle bazılarının yediklerinin sayısı bir elin parmaklarını geçmez.
Tıp biliminde de IBS ile gıdaların ilişkisini araştıran çalışmalar yapılmıştır. Bunların bir bölümünde, hastalara her gün yeni bir gıda yedirilip yakınmaları değerlendirilmiştir (2, 3). En fazla dokunan gıda olarak buğday, süt ve ürünleri, mısır, kahve, çay ve meyve suları bulunmuştur. Bu gıdalar diyetten uzaklaştırılınca hastalar iyileşmiş, yenmeye başlandığında da yakınmalarında tekrarlama olmuştur. Çalışmaların birinde hastaların yarısında uygun diyetle bir yılı geçen iyilikler saptanmıştır (3). Gıdalarla ilgili diğer çalışmalar, İBS ile IgE– aracılı gıda alerjisi araştırması şeklinde yapılmış ve sonuç alınamamıştır (4,5).
Bu yüzyılın başından beri gıdalara karşı oluşmuş IgG antikorlarının miktarı ölçülüp (gıda duyarlılık testi), yüksek çıkan gıdaların kısıtlanmasıyla yapılan uygulamalarda başarılı sonuçlar alınmaktadır ve bildirilen çalışma sayısı dörde ulaşmıştır (6-9). Bu arada benzer uygulamayla 2005 yılından beri IBS’li hastalarımın çoğunda iyi sonuçlar aldığımı, hastalarımın rahatladığını bildirmek isterim. Bu hastalara ait IgG testinin sonuçlarını ve hastalara önerilerimi kitapta bulabilirsiniz (bk., Kitap, s. 130-132). Web sitemin mektuplar bölümündeki son üç mektup da onlara aittir.
Mast hücreleri
Son yıllarda İBS ve mast hücrelerinin ilişkisi üzerinde yapılan çalışmalar, hastalığın, mast hücrelerinin aktivasyonuna bağlı olduğunu göstermektedir (10).
Sonuç olarak; duyarlılık yapan gıdaların seçimi ve bunların kısıtlanması yanında, çeşme suyu, gıda katkıları, naylon su ve gıda saklama kapları, aşırı stres, aşırı soğuk ve sıcak yiyecekler gibi mast hücrelerini uyaran etmenlerden uzaklaşılmasının bu hastalara yararı olacaktır.
Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri.
1. Atarodi S, Rafieian S, Whorwell PJ. Faecal incontinence-the hidden scourge of irritable bowel syndrome: a cross-sectional study. BMJ Open Gastroenterol. 2015 Feb 6;1(1):e000002.
2. Jones VA, McLaughlan P, Shorthouse M, Workman E, Hunter JO. Food intolerance: a major factor in the pathogenesis of irritable bowel syndrome. Lancet 1982; 2: 1115±7.
3. Nanda R, James R, Smith H, Dudley CR, Jewell DP. Food intolerance and the irritable bowel syndrome. Gut 1989; 30:1099-104.
4. Karamanolis G, Tack J. Nutrition and motility disorders. Best Pract Res Clin Gastroenterol.2006;20:485–505.
5. Zuo XL1, Li YQ, Li WJ, et al. Alterations of food antigen-specific serum immunoglobulins G and E antibodies in patients with irritable bowel syndrome and functional dyspepsia. Clin Exp Allergy. 2007;37:823-30.
6. Atkinson W, Sheldon TA, Shaath N, Whorwell PJ. Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomized controlled trial. Gut. 2004;53:1459–1464.
7. Yang CM, Li YQ. The therapeutic effects of elimination allergic foods according to food-specific IgG antibodies in irritable bowel syndrome. Zhonghua Nei Ke Za Zhi. 2007; 46:641-3.
8. Guo H, Jiang T, Wang J, Chang Y, Guo H, Zhang W. The value of eliminating foods according to food specific immunoglobulin G antibodies in irritable bowel syndrome with diarrhea. J Int Med Res. 2012;40:204-10.
9. Aydinlar EI, Dikmen PY, Tiftikci A, Saruc M, Aksu M, et al. IgG-based elimination diet in migraine plus irritable bowel syndrome. Headache. 2013;53:514-25.
10. Kang Nyeong Lee, Oh Young Lee. The Role of Mast Cells in Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterol Res Pract. 2016; 2016: 2031480
