Halk arasında kas romatizması olarak bilinen fibromiyalji hastalığında kas ağrıları yanında, sabahları uykudan yorgun uyanmak, genel yorgunluk hissi, uyku bozukluğu, başşağrısı gibi yakınmalar bulunur. Ayrıca hastaların yaklaşık üçte birinde irritabl bağırsak sendromu (İBS) ve bir bölümünde de interstisyel sistit vardır.
Fibromiyalji ve mast hücreleri
Fibromiyaljide mast hücrelerinin rolü 2006’da gündeme gelmiş (1) ve daha sonra da hastaların deri biyopsilerinde mast hücrelerinin kontrol grubuna göre çok anlamlı olarak artmış olduğu saptanmıştır (2). Aslında mast hücreleri, fibromiyaljiyle birlikte olan interstisyel sistit (3,4) ve İBS’de (5,6) de gündeme gelmektedir. Ek olarak mast hücrelerinin ağrıya ve depresyona neden olduğu artık kabul edilmektedir (7). Bu durumda fibromiyaljide mast hücreleri üzerinde durulmalı ve göz ardı edilmemelidir.
Mast hücrelerinin zararlı etkileri onların uyarılmasıyla ortaya çıkar. Bu hücreler çok çeşitli faktörlerle uyarılırlar. Mast hücrelerini uyaranlar arasında alerji ve duyarlılığa neden olan gıdalar da bulunur. Bir hastada alerji yapan gıdaları deri prik ve/veya gıdalara özel IgE testleri ile seçmek mümkündür. Duyarlılık yapanlar için de gıdalara özel IgG testinden yararlanılır.
Fibromiyalji ve glutensiz diyet
Fibromiyaljide çölyak hastalığı ve glutensiz diyetle de ilgili çalışmalar yapılmış ama birbirinden farklı sonuçlar alınmıştır. Örneğin bir çalışmada fibromiyaljisi ve İBS’si olan 104 hastanın yedisinde (%6.7) çölyak hastalığı saptanmış ve glutensiz diyetle bu hastaların hem bağırsak yakınmalarında hem de ağrılarında azalma gözlenmiştir (8). Ama daha sonra yapılan ve daha düşük çölyak hastalığı birlikteliği bildirilen bir çalışmada glutensiz diyetle sonuç alınamamıştır (9). Benzer sonucu çocuklarda yapılmış bir çalışmada da vermiştir (10). Okuduğunuz gibi fibromiyalji genelde erişkin kadınların hastalığı olmasına rağmen çocuklarda da ortaya çıkabilmektedir.
Son yıllarda, bu hastalığın altında tıp dünyasında 6 yıldır kabul gören çölyak dışı gluten duyarlılığının yattığı üzerinde de durulmaktadır. Bu ilişkiyi ileri sürenler yaptıkları çalışmada hastalarında glutensiz diyetle iyi sonuç almışlardır (96/IV Bağ DH). Bir başka çalışmada ise glutensiz diyetle, fibromiyalji ve IBS’li hastalarda tam olmayan bir düzelme saptandığı için glutenin bu tablonun oluşmasından kısmen sorumlu olabileceği ileri sürülmüştür (97/IV Bağ DH).
Fibromiyaljide nasıl bir yol izlenmeli?
Eğer yakınmaları, uygulanan tedaviye rağmen hastayı çok yoruyor ve yaşam kalitesini düşürüyorsa artık gıdalara yönelmenin zamanı gelmiştir.
Birlikte IBS yoksa önce glutensiz diyetin denenmesinde yarar olabilir. Ama bu körlemesine yapılmamalı, glutenin içerdiği gliadine karşı antikorlar (anti gliadin antikorları-AGA) saptandıktan sonra uygulanmalıdır. Bunun için kitabın V. bölündeki kişiye özel önerilerden B planına uyulması iyi olur. Orada hem gluten hem de ekmek mayası için IgA ve IgG antikorlarına bakılmaktadır. Ayrıca çölyak hastalığı araştırması da yapılmaktadır.
Bu uygulamadan yarar görmeyenler veya birlikte İBS bulunan hastalar için kitabın V. bölümündeki A ve C planlarının uygulanması iyi olur. Orada önerilen testlerle alerji ve duyarlılık yapan gıdalar bulunur ve diyetten uzaklaştırılır. IgG antikoru yüksek çıkan gıdaların diyetten uzaklaştırılmasıyla çeşitli çalışmalarla İBS’li hastalarda çok iyi sonuçlar alınmıştır (bk., Kitap, s.128-132).
Bazı gıda katkıları, gıdalardaki pestisit kalıntıları ve çeşme suyunda bulunan, plastik saklama kaplarından yiyeceklere geçebilen ksenoöstrojenler de mast hücrelerini uyaran faktörler arasındadır. Onlardan da uzaklaşmak diyetin başarısını artırabilir. Bu konu kitabın V. Bölümündeki genel öneriler başlığında anlatılmıştır. Diğer bir mast hücre uyarıcısı ise strestir ve zaten günümüzde fibromiyaljinin tedavisi bu konuya yönelik yapılmaktadır. Alınan önlemler ve uygulanan diyetlerle mast hücrelerinin uyarılması azalacağı için hastalarda belirgin rahatlama olacaktır.
Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri
3. Larsen S, Thompson SA, Hald T, Barnard RJ, Gilpin CJ, Dixon JS, Gosling JA. Mast cells in interstitial cystitis. Br J Urol.1982;54:283-6.
4.Pelikan Z, van Oers JA, Levens WJ, Fouchier SM. [The role of allergy in interstitial cystitis]. [Article in Dutch] Ned Tijdschr Geneeskd.1999;143:1289-92.
6. Sohn W, Lee OY, Lee SP, et al. Scand J Gastroenterol. 2014;49:43-51. Mast cell number, substance P and vasoactive intestinal peptide in irritable bowel syndrome with diarrhea.
7. Graziottin A, Skaper SD, Fusco M. Mast cells in chronic inflammation, pelvic pain and depression in women. Gynecol Endocrinol. 2014;30:472-7.
8. Rodrigo L, Blanco I, Bobes J, de Serres FJ. Remarkable prevalence of coeliac disease in patients with irritable bowel syndrome plusfibromyalgia in comparison with those with isolated irritable bowel syndrome: a case-finding study.Arthritis Res Ther. 2013;15:R201. . [Epub ahead of print]
9. Tovoli F, Giampaolo L, Caio G,et al. Fibromyalgia and coeliac disease: a media hype or an emerging clinical problem? Clin Exp Rheumatol. 2013;31(6 Suppl 79):S50-2.
10. Taubman B, Mamula P, Sherry DD. Prevalence of asymptomatic celiac disease in children with fibromyalgia: a pilot study. Pediatr Rheumatol Online J. 2011;9:11.
96/IV Bağ DH. Isasi C, Colmenero I, Casco F, et al. Fibromyalgia and non-celiac gluten sensitivity: a description with remission of fibromyalgia. Rheumatol Int. 2014;34:1607-12.
97/IV Bağ DH. Volta U. Gluten-free diet in the management of patients with irritable bowel syndrome, fibromyalgia and lymphocytic enteritis. Arthritis Res Ther. 2014;16:505.
