Astım, bronş adı verilen soluk borularının kronik iltihaplı bir hastalığıdır. Çoğunlukla ailevi özellik gösterir. Hastalık nefes darlığı ataklarıyla seyreder. Astım atağında bronşlarda var olan iltihap artar, mukozası şişer ve balgam tıkaçları küçük hava yollarını tıkar. Ayrıca bronş kasları kasılarak darlığı daha da artırır. Ataklar sırasında nefes darlığına ek olarak hırıltılı solunum, öksürük vardır, göğüste sıkışma ve baskı hissedilir. Bu krizler geceleri sabaha karşı hastayı uykudan uyandırır. Ataklar arasında hastanın genelde nefes darlığı yakınması yoktur. Hastaların bir kısmında nefes darlığı sürekli bir hal alabilir ve bu durum hastanın yaşam kalitesini çok bozar. Astımın sadece öksürükle seyreden şekli de vardır.
Astım ülkemizde her 100 erişkinin 5-7’sinde, 100 çocuğun 13-15’inde görülmektedir. Atakların oluşmasında veya ağırlaşmasında solunum yolu enfeksiyonları, maytlar, kedi köpek gibi evcil hayvanların tüyleri ve salgıları, hamamböceği, küf mantarı sporları, kirli hava, soğuk hava, sisli hava, aşırı rutubet, sigara dumanı, çimen, yabani ot ve ağaç polenleri, parfüm ve boya kokuları, keskin kokular, mesleksel kimyasallar, saç spreyleri, aspirin ve romatizma ilaçları, gıda ve katkı maddeleri, egzersiz, adet görme, stres, aşırı heyecan, gebelik rol oynayabilir.
Fırıncı astımı
Bazı tahılların unlarının solunmasıyla oluşan meslek hastalığıdır. Değirmencilerde, fırıncılarda, un ve un ürünleri yapan fabrikalarda veya pastahanelerde çalışanlarda görülür. En sık buğday unuyla çalışanlarda görülür ama arpa ve çavdarla uğraşanlarda da rastlanır. Bir grup hastada birlikte alerjik rinit olabilir. Bazen de tek başına alerjik rinitle ortaya çıkabilir. IgE-aracılı alerjik reaksiyon sonucu olduğu bilinir ama IgE-aracılı olmayan alerjik reaksiyonlara da bağlı olabilir (7). Ayrıca unun içerdiği diğer maddelere ve katkılara bağlı olarak da gelişebilir (8).
Astım ve gıdalar
Gıda alerjilerinde astıma benzer tablo görülebilir. Bebeklikte süt alerjisi olan ve alerjisi 3 yaşından sonra devam eden çocuklarda sık gözlenen alerjik hastalıklar arasında astımın olduğu bilinmektedir. Yeni yayınlanmış bir çalışmada, astımlı hastalarda çeşitli gıdalara karşı deri prik testleri yapılmıştır. Buğday %11, süt %10, yumurta %5, ceviz %21, fındık %13, yerfıstığı %14 oranında pozitiflik göstermiştir (9).
Bir çalışmada astımı, alerjik deri hastalığı ve alerjik sindirim sistemi yakınmaları olanlarda, sığır etine karşı oluşmuş IgE, IgA ve IgG antikorlarına bakılmıştır. Antikorları yüksek çıkan hastaların diyetlerinden sığır eti uzaklaştırıldığında, yakınmalarında belirgin azalma saptanmıştır. İyi cevap verenler arasında IgE yüksekliği olanlar yanında, yalnız IgG ve IgA antikorlarında yükseklik olanlar da bulunmuştur. Daha sonra diyetleri açıldığında, deri ve sindirim sistemine ait yakınmaları olanların, sığır etini tolere ettikleri ama astımlılarda yakınmaların tekrar başladığı gözlenmiştir (54/I). Burada gıdalara karşı yükselen IgG ve IgA antikorlarının da IgE antikorları gibi, astımda rol oynayan antijeni seçebildiği ortaya çıkmaktadır. Tabii bu çalışmaya dayanarak astımlı hastaların sığır etini diyetlerinden çıkarmamaları gerekir. Çünkü alerjik reaksiyon veren gıdalar kişiden kişiye değişir.
Bir başka çalışmada, yumurta ve sütün diyetten 8 hafta boyunca uzaklaştırılmasıyla, hastalığı çok şiddetli olmayan astımlı çocukların akciğer testlerinde iyileşme saptanmıştır (10). Doğal olarak diyete alınan çocukların kontrol grubuna göre düşük enerji aldıkları gözlenmiştir ama çalışmacılar bu kısıtlamanın kısa sürede bile akciğer fonksiyonlarını iyileştirebileceği sonucuna varmıştır.
Bir süre önce Barselona’da, soya fasulyesi ile ilişkilendirilen astım hastalarının sayısında, çalışmacıların salgın olarak tanımladığı bir artış olmuştur. Bu hastalarda soya fasulyesinin kabuğunun antijenlerine karşı IgE ve IgG4 antikorlarının yükseldiği saptanmış ve hastalığın oluşmasında rol oynayabilecekleri sonucuna varılmıştır (11). Soya fasulyesinin önemli bir alerjen olduğu bilinir ama, astıma neden olabilmesi ilginçtir.
IgE-aracılılı inek sütü alerjileri olan çocuklara, süt verilerek alerji doktorlarının çok değerli buldukları yükleme testi yapılan bir çalışmada, çocukların büyük bir grubunda astıma benzer yakınmaların geliştiği gözlenmiştir (12).
Yeni yayınlanan bir yazıda ise, ilaçlarla tedavi edilemeyen 2 astımlı hastada, çok sayıda gıdaya karşı oluşmuş IgG antikorları araştırılmış ve antikoru yüksek çıkan gıdalar diyetlerinden uzaklaştırınca hastalarda iyileşme gözlendiği bildirilmiştir (71/I). Kitabın birinci bölümde mektuplarını okuduğunuz iki hastam, yüksek IgG antikoru olan gıdaları diyetlerinden uzaklaştırdıklarında, sindirim sistemini ilgilendiren yakınmalarının yanında astımlarının da düzeldiğini yazmıştı.
Astım ve Çölyak Hastalığı
Astım ve çölyak hastalığı ilişkisini araştıran çalışmalarda farklı sonuçlar alınmıştır, çölyak hastalarında astım hastalığının kontrol grubuna göre daha sık veya benzer oranlarda olduğu bildirilmiştir (13, 14). Hindistan’da yapılmış bir çalışmada ishali olmayan çölyak hastalarına eşlik eden hastalıklar bildirilmektedir. Astım, hastaların % 11.9’unda saptanmıştır (15). Bu çalışma, astımlı hastalarda çölyak hastalığı için kan testlerine bakılmasının yararlı olacağını düşündürmektedir. Literatürde, astımlı hastalarda çölyak hastalığı sıklığını araştıran bir çalışma bulunamadı. Astım ve çölyak hastalığı birlikteliğini bildiren 4 olgu sunumu var. Onlarda da glutensiz diyetin astımın seyrine etkisi konusunda bilgi verilmemiştir.
Aslında, görüldüğü gibi doktorlar, gıdalar ve astım üzerine eğilmekte, bir şeyler de bulmaktadırlar ama bunlar konunun benimsenmesine ve genelleşmesine yeterli olmamaktadır. Tabii ki gıdalar her astımda rol oynamaz ancak hastaların bir bölümünde atakların oluşmasından ve sürmesinden sorumlu olabilir. Astım hastalığının zorluğu göz önüne alındığında, bilinirse, ataklardan kurtulmak için bazı gıdalardan uzaklaşmak hastalar açısından çok zor olmaz. Tedaviye yanıtsız, ağır seyirli olgularda kitabın V. bölümündeki genel önerilere ve kişiye özel önerilerden A ve C planlarına uyulmasının yararı olabilir.
Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri
7. Bishara H, Carel RS. Occupational asthma–the case of bakers’ asthma. Harefuah. 2013;152:457-60.
8. Stobnicka A, Górny RL. Exposure to flour dust in the occupational environment. Int J Occup Saf Ergon. 2015;21:241-9.
9. Hosseini S, Shoormasti RS, Akramian R, et al. Skin Prick Test Reactivity to Common Aero and Food Allergens among Children with Allergy. Iran J Med Sci. 2014;39:29-35.
10. Yusoff NA, Hampton SM, Dickerson JW, Morgan JB. The effects of exclusion of dietary egg and milk in the management of asthmatic children: a pilot study. J R Soc Promot Health. 2004;124:74-80.
11. Codina RM, Calderón E, Lockey RF, Fernández-Caldas E, Rama R. Specific immunoglobulins to soybean hull allergens in soybean asthma. Chest. 1997;111:75-80.
12. Businco L, Falconieri P, Giampietro P, Bellioni B. Food allergy and asthma. Pediatr Pulmonol Suppl. 1995;11:59-60.
13. Kero J, Gissler M, Hemminki E, Isolauri E. Could TH1 and TH2 diseases coexist? Evaluation of asthma incidence in children with coeliac disease, type 1 diabetes, or rheumatoid arthritis: a register study. J Allergy Clin Immunol. 2001;108:781-3.
14. Collin P, Reunala T, Pukkala E,et al. Coeliac disease–associated disorders and survival. Gut. 1994;35:1215-8.
15. Bhattacharya M, Kapoor S, Dubey AP. Celiac disease presentation in a tertiary referral centre in India: current scenario. Indian J Gastroenterol. 2013 ;32:98-102.
54/I Calderon TE, Ferrero M, Marino GM,et al. Meat-specific IgG and IgA antibodies coexist with IgE antibodies in sera from allergic patients: clinical association and modulation by exclusion diet. J Biol Regul Homeost Agents. 2010;24:261-71
71/I Virdee K, Musset J, Baral M, Cronin C, Langland J. Food-specific IgG Antibody-guided Elimination Diets Followed by Resolution of Asthma Symptoms and Reduction in Pharmacological Interventions in Two Patients:A Case Report. Glob Adv Health Med. 2015;4:62-6.
