Mide yanması karnın üst bölümünde, göğüs kemiğinin alt ucunda veya arkasında hissedilen ve yukarı doğru da yayılabilen yanma duygusudur. Bu yakınma, bazı hastalar tarafından kaynama ve ekşime olarak ifade edilir. Çoğu kişide zaman zaman, kısa sürede geçen mide yanması olur. Ancak sürekli mide yanması yüzünden aralıksız ilaç kullanan ve ilacı bıraktığında yanması başlayan hasta sayısı da çok fazladır.
Sık Tekrarlanmayan Mide Yanması Nedenleri
Fazla yağlı veya fazla miktarda yemek yenmesi, alkol alımı, çay ve kahve gibi kafeinli veya asitli içeceklerin fazla tüketilmesi, dolu mideyle yatılması ön sırada yer alan nedenlerdir. Ek olarak kişi, duyarlılığı veya alerjisi olan gıdaları yediğinde de mide yanması hissedebilir.
Sürekli Mide Yanması Nedenleri
Mide yanması sürekli olduğunda reflü hastalığı veya dispepsi düşünülmelidir. Reflü hastalığında yanma, asit ve pepsin içeren mide suyunun yemek borusuna geri kaçarak yaptığı tahrişe bağlıdır. Normalde yemek borusunun alt bölümündeki kaslar, mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasını önlemek için devamlı kasılı durur, ancak yemeğin ve yutulan tükürüğün geçmesi sırasında gevşeyerek bir kapak görevi yapar. Bu bölgeye alt özofagus sfinkteri denir ve gevşemesi mide içeriğinin yemek borusuna kaçmasına neden olur. Reflüde bazen ağıza acı, ekşi, yakıcı bir su ve hatta gıdalar gelebilir Geriye taşan sıvı ses tellerini tahriş edip ses kısıklığına ve akciğere kaçarak aniden boğulma hissi ve öksürükle uyanmaya neden olabilir.
Reflüde bazı gıdalar alt özofagus sfinkterini gevşeterek bazıları da hasta mukozayı irrite ederek yanmayı artırır. Bunlar, yağlı ve kızartmalı yiyecekler, domates, nane, çikolata, baharat gibi gıdalar, alkol, çay, kahve gibi içeceklerdir. Sigara, bazı tansiyon ilaçları, osteoporoz ilaçları da reflüye bağlı mide yanmasını artırır.
Dispepsi, midede hissedilen şişkinlik, ağrı, yanma, erken doyma, bulantı yanında geğirme ve kusma yakınmaların birkaçının birlikte bulunmasıdır. Dispepsi, mide ülseri, mide kanseri (bk., kitap,s.134-135), safra kesesi ve pankreas hastalıkları gibi sindirim sistemine veya sindirim sistemi dışındaki bazı hastalıklara ve kullanılan ilaçlara bağlı oluşabilir. İlaçlar arasında demir ilaçları, aspirin ve ağrı kesiciler ön sırada gelir. Ama dispepsili hastaların büyük çoğunluğunda yakınmaları açıklayacak bir neden bulunmaz, bunlara da fonksiyonel dispepsi denir.
Mide Yanmasında Gıda Alerjisi ve Duyarlılığı
Son zamanlarda hem reflü hastalığında hem de dispepside gıda alerjilerinin veya duyarlılıklarının rolü gündeme gelmeye başlamıştır. Örneğin tedaviye yanıt vermeyen reflülü hastaların %27.7’sinde alerji testlerinin sonuçlarına göre yapılan gıda kısıtlamalarıyla iyileşme bildirilmiştir (1). Çocuklarda yapılmış bir çalışmada ise tedaviye dirençli reflü özofajitli olgularda süt alerjisinin ön planda olduğu saptanmıştır (2). Benzer sonuçlar dispepside de alınmıştır. Yaşamının ilk yıllarında geçirilen süt alerjisinin daha sonraki yıllarda dispepsi riskini artırdığı bildirilmiştir(3). Bir başka çalışmada sütün alerjili çocuklarda mast hücrelerinin granüllerindeki maddeleri boşalttığı ve mide hareketlerini değiştirdiği saptanmıştır (4).
Çölyak dışı gluten duyarlılığı 2011 yılından beri tüm doktorlarca kabul gören bir hastalıktır. Hastalığın özelliği, glutenin, başta sindirim sistemi ve sinir sistemi olmak üzere çeşitli sistemlere ait çok farklı yakınmalara ve hastalıklara neden olması ve glutensiz diyetle bunların geçmesidir. Hasta sayısı fazla olan çok merkezli bir çalışmada, bu olguların %32’sinde reflü saptanmıştır(5).
Özet olarak, mide yanmasında yiyecek ve içeceklerin üzerinde durulması gerekir. Bu özen yıllardan beri yapıldığı gibi sadece alt özofagus sifinkterini gevşeten ve hasta mukozayı irrite eden gıdaların diyetten uzaklaştırılması şeklinde kalmamalıdır. Özellikle tedaviye yanıt alınamayan olgularda gıda alerjisi ve duyarlılığı da akla gelmelidir.
Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi). Nobel Tıp Kitabevleri
1.Pomiecinski F, Yang AC, Navarro-Rodrigues T, Kalil J, Castro FF. Sensitization to foods in gastroesophageal reflux disease and its relation to eosinophils in the esophagus: is it of clinical importance? Ann Allergy Asthma Immunol. 2010;105:359-63.
Görsel Kaynaklar:
By Nephron (Own work) [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (https://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
By BruceBlaus (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:GERD.png) [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons
.jpg){kind=link}